Complotdenkers die ervan overtuigd zijn dat hun buurman, klasgenoot of collega in het geheim de wereld proberen te overheersen, kunnen ernstige spanningen in hun omgeving veroorzaken. Dit type complottheorieën bedreigt de sociale cohesie en de gelijke kansen in de samenleving. Daarmee is de kans op discriminatie – en in het bijzonder op antisemitisme en antimoslimracisme – toegenomen. Mensen weerbaar maken tegen dit type complottheorieën is dan ook erg belangrijk.
Door de coronamaatregelen hebben sommige mensen in 2021 discriminatie ervaren terwijl ze daar eerder nauwelijks mee te maken hadden, zegt Discriminatie.nl-voorzitter Stefano Frans tegen NU.nl. Leidt dit op termijn tot meer begrip in de samenleving voor mensen die bijvoorbeeld vanwege hun afkomst worden gediscrimineerd?
Uit onderzoek blijkt dat wanneer mensen zich beter kunnen inleven in mensen die gediscrimineerd worden, zij minder vooroordelen krijgen en ook meer bereid zijn om zich in te zetten tegen discriminatie. Dus de verwachting dat mensen die discriminatie hebben ervaren vanwege het coronatoegangsbewijs meer begrip krijgen voor mensen die op grond van hun afkomst of religie gediscrimineerd worden, is een logische. Maar mensen weigerden een vaccinatie niet alleen vanwege bijvoorbeeld hun geloofsovertuiging, maar ook vanwege complottheorieën over corona.
Deze complottheorieën blijken vaak gepaard te gaan met antisemitische en antimoslimracistische denkbeelden. Bij antisemitische en antimoslimracistische complottheorieën zijn het joden of moslims die plannen beramen om bijvoorbeeld de wereld te overheersen. Deze complotdenkers zien joden of moslims als het ultieme ‘kwaad’, als mensen die per definitie niet te vertrouwen zijn. En dat leidt natuurlijk alleen maar tot meer discriminatie en uitsluiting.
Hanneke Felten is senior projectleider en onderzoeker bij Movisie.