"De overheid moet méér het voortouw nemen in het actief digitaal beschikbaar stellen van data waar zij over beschikt. Zodat vrij beschikbaar komt wat de overheid weet en tevens het inzicht in de besteding van belastinggeld en de daarmee geboekte resultaten flink kan toenemen. Hergebruik, ook door allerlei data te combineren, biedt burgers, maat-schappelijke organisaties en bedrijven kansen en stimuleert de overheid om te innoveren en efficiënter te werken." Dat stelt president Saskia J. Stuiveling van de Algemene Rekenkamer op 27 maart 2014 bij de publicatie van het eerste Trendrapport open data.
Open data zijn openbare data zonder beperkingen in financiële en juridische zin die hergebruikt mogen worden. Het belang van open data voor een transparante en efficiënte overheid wordt wereldwijd onderkend. Het is een perspectiefvolle ontwikkeling. Internationaal zijn de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk voorlopers. In de VS stellen ministeries hun data als open data ter beschikking. In het Verenigd Koninkrijk is het Open Data Institute een belangrijke katalysator voor open data. In de Europese Unie worden inmiddels stappen gezet om digitale informatie van overheden meer en beter toegankelijk te maken.
Schattingen over de economische waarde van het hergebruik van open data lopen zeer uiteen. De Europese Commissie denkt dat het om zeker Euro 70 miljard gaat.
Open data nog niet de praktijk in Nederland
In Nederland kiest het kabinet met het Actieplan Open Overheid (uit september 2013) onverkort voor het zijn van een open overheid, waarin open data een centrale rol spelen. Bewindspersonen dragen dit sinds kort ook internationaal in toespraken uit. President Stuiveling van de Algemene Rekenkamer constateert dat het tijd is om alle mooie woorden over open data om te zetten in daden. "Open is weliswaar de norm van het kabinet, maar nog niet de praktijk."
Data zijn open, tenzij de privacy in het geding is of de eenheid van de Kroon of tenzij er sprake is van bedrijfsvertrouwelijke informatie of staatsgeheim.
Hoewel Nederland internationaal gezien relatief goed scoort met open data, is het aanbod van open data eenzijdig (vooral geo-data) en biedt het nog weinig inzicht in de uitgaven en resultaten van beleid. Open data in de zorgsector zijn beperkt beschikbaar en voor de rijksverantwoording ('open spending') geheel afwezig.
Juist nu de rijksoverheid terugtreedt en de uitvoering meer overlaat aan gemeen-ten, andere overheden of semipublieke organisaties, zoals in de zorg, het onderwijs en de maatschappelijke ondersteuning biedt de beschikbaarheid van open data kansen. Omdat de technologie eenvoudig toepasbaar is, biedt informatie over de inzet van belasting- en premiegeld een laagdrempelige mogelijkheid aan burgers en bedrijven om kritisch mee te kijken. Dat kan de betrokkenheid bij overheid en bestuur versterken.
Open data vragen om een stevige inzet van de overheid
"Leren van ervaringen in andere landen en initiatieven in eigen land kunnen de ontwikkeling van open data stimuleren en voor een transparantere overheid zorgen. Zo hebben ministeries nu nog geen goed overzicht van alle data waar zij zelf over beschikken. De chief information officer (CIO) heeft hier een belangrijke rol te vervullen", aldus president Stuiveling. Het kabinet kan de juiste randvoorwaarden creëren voor een beter aanbod en meer gebruik van open data, waarbij tegelijkertijd de integriteit van data is verzekerd. De Algemene Rekenkamer is bereid hierin een actieve rol te spelen.
Voorbeelden van open-data-gebruik
In het trendrapport staan mooie voorbeelden van open data-gebruik: De Groninger Bodem Beweging, een burgerinitiatief, gebruikt sets met open data voor een portaal over gasbevingen: opengis.eu/gasbevingen/. De overheids-organisatie DUO ontsluit sinds 2012 data over het onderwijs op data.duo.nl. Dit initiatief is ontstaan door een groeiende informatiebehoefte bij burgers en publicaties in dagblad Trouw op basis van gegevens van de onderwijsinspectie over scholen. In het Verenigd Koninkrijk wordt via open zorgdata duidelijk hoe huisartsen verschillen in het voorschrijven van cholesterolverlagende medicijnen (zie prescribinganalytics.com). Met deze data kunnen mogelijkheden worden gevonden om op zorguitgaven te besparen. 'Moeder' van de websites waarbij open data worden gebruikt is het Amerikaanse Recovery.gov, over overheidssteun voor de economie na de kredietcrisis.
Publicatie Verslag 2013 Algemene Rekenkamer
Op 27 maart 2014 publiceert de Algemene Rekenkamer ook haar Verslag 2013, waarin wordt teruggeblikt op afgelopen jaar. Omdat de Algemene Rekenkamer bij de uitvoering van haar wettelijke taak werkt met documenten, data en duiding van informatie, krijgt de ontwikkeling naar open data daarin ook een plek. Als onder-deel daarvan worden de uitgaven als open data beschikbaar gesteld: waaraan heeft dit Hoog College van Staat haar Euro 29,0 miljoen afgelopen jaar uitgegeven? Het is voor het eerst dat de Algemene Rekenkamer deze vorm van 'open spending' tot op transactieniveau toepast, waarbij het goed zou zijn als andere overheidsorganisaties daarin volgen
. http://www.rekenkamer.nl/verslag2013